25 کیلومتر مانده به جنوب ورسک، در گردنه کوه معروف گدوک کاروانسرای تاریخی گدوک قرار گرفته است که این روزها به گاراژ لودرها و ماشین آلات مکانیزه و برف روب راهداری گدوک تبدیل شده است. کاروانسرایی که اگرچه قدمت آن به روزگار صفویان و دوران پر رونق شاه عباس می رسد، اما تا اواخر دوره قاجار هم پناهگاه در راه ماندگان بوده است.
شاهد این ادعا مورخان تاریخ معاصر هستند که کاربری این کاروانسرا را تا نزدیکی دوره پهلوی اول روایت کرده اند. یعنی روزگاری که مادر رضا پهلوی (رضا خان و رضا شاه آینده) تصمیم گرفت برای فرار از تنهایی و مشکلات مالی از آلاشت به تهران مهاجرت کند و زندگیش را در خانه برادرش ادامه دهد. او با کاروانی که از مازندران عازم تهران بود همراه شد و وقتی به گردنه سرد و مه آلوده گدوک رسید، مجبور شد همراه با کاروان در این کاروانسرا اقامت کند. در همین زمان فرزندش رضا، به شدت بیمار شد و این بیماری تا حدی پیش رفت که اعضای کاروان تصور کردند او از بین رفته است. بنابراین رضا را از مادر جدا کردند و به آغلی در همان کاروانسرا بردند تا روز بعد دفن کنند. اما گرمای بدن جانورانی که در آغل بودند، باعث شد تا کودک سرمازده جان بگیرد و به کاروان برگردد.
پناه کاروان های سرمازده
کاروانسرای گدوک در استان مازندران، شهرستان سواد کوه و در نزدیکی کوه های گدوک قراردارد. گدوک، همان گدیک ترکی است که معنای گردنه را می دهد. با این حال به دلیل ساخته شدن این کاروانسرا در دوران شاه عباس، کاروانسرای گدوک را کاروانسرای شاه عباسی هم می گفتند. این در حالی است که عده زیادی از باستان شناسان عقیده دارند که با توجه به موقعیت جغرافیایی این کاروانسرا و اینکه در محور رفت و آمد اصفهان پایتخت شاهان عباسی و تهران واقع بوده، امکان اینکه قدمت این اثر به پیش از دوره صفوی برسد، زیاد است. یعنی چیزی بیشتر از هزار سال قدمت برای بنایی که در بالاترین و برفگیرترین نقطه راه فلات مرکزی ایران و ناحیه مازندران قرار گرفته است.
مال بند 30 متری این کاروانسرا در ساختمان قرار داشت و بعد از ورودی اصلی اتاق‌های متعددی ساخته شده بود که در ضلع شمالی و جنوبی قرار داشتند. رو به روی در ورودی اصلی هم سه اطاق جداگانه وجود داشت که احتمالا بخش شاه نشین کاروانسرا بوده‌است.
میراث جا مانده
کاروانسرای گدوک مسیر صعب العبوری دارد و به همین دلیل، سال ها طول کشید تا کارشناسان میراث فرهنگی به این منطقه سرکشی کرده و مدارک لازم را برای ثبت این اثر در فهرست آثار ملی کشور آماده کنند. اما این بنای تاریخی در 16 آبان سال 79 به ثبت آثار ملی رسید و تنها چند سال بعد به دلیل بی توجهی سازمان میراث فرهنگی ، تبدیل به پارکینگ ماشین آلات مکانیزه و برف روب راهداری گدوک شد. آن هم به یک دلیل ساده! قرار داشتن در نزدیکی پلیس راه گدوک!
رفت و آمد این وسایل نقلیه سنگین تا به حال آنقدر صدمات جبران ناپذیری به بدنه بنا وارد کرده که به نظر می رسد این کاروانسرای 500 ساله به زودی به طور کامل تخریب خواهد شد.
/ منبع:تبیان /
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر