در گاه شماري مازندارني که به نام «فرس قديم» شناخته مي‌شود، سال ۳۶۵ روز دارد و دوازده ماه که هر ماه ۳۰ روز است و ۵ روز به نام «پنجک» يا «پتک» اين سال، ۶ ساعت و کسري کمتر از ۱ سال خورشيدي دارد و از اين رو ماههاي آن گردان است و جاي هر ماهش با گذشت ۱۲۸ سال يک ماه پيشتر مي افتد.
مازندراني‌ها سال اين گاهشماري را از «ارکه ما» (آذرماه) آغاز و به «اونه ما» (آبان ماه) ختم مي‌کنند. پنج روز «پتک» را هم به پايان «اونه ما» مي افزايند و هر يک از ماهها را به ترتيب زير چنين مي خوانند؛
مازندراني‌ها سال اين گاهشماري را از «ارکه ما» (آذرماه) آغاز و به «اونه ما» (آبان ماه) ختم مي‌کنند. پنج روز «پتک» را هم به پايان «اونه ما» مي افزايند و هر يک از ماهها را به ترتيب زير چنين مي خوانند؛
ارکما (آذرماه)، دِما (دي ماه)، وهمن ما (بهمن ماه)، نوروزما يا نرزما يا عيدما (اسفندماه)، سيوما يا فردين ما (فروردين ماه)، کرچه ما (ارديبهشت ماه)، هرما (خرداد ماه)، تيرما (تير ماه)، مردال ما يا ملارما (مرداد ماه)، شرويرما يا شروين ما (شهريور ماه)، ميرما (مهرماه)، اونه ما (آبان‌ماه).
نظير اين گاه شماري را «امير تيمور قاجار» در زمان محمدشاه قاجار، در کتاب «نصاب طبري» زير عنوان «اسامي ماههاي فرس» چنين ياد کرده است؛
سيوماه و کرچ و هره ماه تير دگر هست مردال و شروين مير
چه اونه ماه وارکه ماه است و دي ز پي وهمن و هست نوروز اخير
پتک را بدان خسمه زائده به آئين هرگز صغير و کبير
مازندراني ها نخستين روز هر ماه را«مارماه» مي نامند و در سپيده دم آن در هر خانه مرد يا زن يا کودکي خوش قدم پا به آستانه خانه مي گذارد تا به آن خانواده، آن ماه تا آخرين روزهايش خوش بگذرد.در روز «مارما» هر ماه داد و ستد نمي کنند و چيزي به کسي نمي دهند يا نمي بخشند و چنين کارهايي را بدشگون مي پندارند.
چگونگي هواي هر روز از پنج روز پتک را نشانه‌اي از هواي ماهي از پنج ماه پس از آن مي‌دانند. اگر هواي نخستين روز پتک آفتابي باشد هواي روزهاي «ارکما» را هم آفتابي مي‌پندارند. يا اگر هواي دومين روز آن باراني باشد، هواي «دما» را باراني مي دانند، به‌همين گونه چگونگي «وهمن ما» و «فردين ما» و «نوروزما» مي‌انگارند. همچنين هواي هر يک از روزهاي طاق «کرچه ما» را تا چهاردهم، يعني روزهاي اول و سوم و پنجم ، سيزدهم، که جمله هفت روز مي‌شود، نشانه هايي از هواي روزهاي «کرچه ما» و شش ماه ديگر سال مي‌دانند. مثلا اگر آسمان روز اول «کرچه ما» گرفته و باراني شود، هواي سراسر ماه «کرچما» را گرفته و باراني مي پندارند. يا اگر هواي روز سوم آن باز و آفتابي شود، هواي تمام روزهاي ماه «هر ما» را باز و آفتابي خواهند دانست. به‌همين طريق هواي روزهاي پنجم و هفتم و سيزدهم را نشانه‌هايي از براي هواي ماههاي «تيرما»، «مردال ما» و ..«اونما» مي‌انگارند اين هفت روز از «کرچما» را «کرچ در» مي نامند و در اين روزها گلکاري و باغبانی نمي‌کنند، تن نمي شويند ، موي سر و چهره نمي‌تراشند و پشم گوسفند و موي بز نمي‌چينند و معتقدند که اگر گلکاري بکنند مار درخانه شان آشکار خواهد شد و آشيانه و تخم گذاري خواهد کرد، اگر موي سر بتراشند يا تن بشويند، موي سر و تن و چهره شان سفيد مي‌شود و مي ريزد. اگر پشم گوسفند يا موي بز را بچينند، بيماري و بلا در دام مي افتد.
- سالنامه کشور ایران. محمدرضا میرزا زمانی. ۱۳۲۹ خورشیدی
- سیمای میراث فرهنگی مازندران. شهربانو وفایی. سازمان میراث فرهنگی کشور. ۱۳۸۱ تهران(ISBN 964-7483-19-8)
- سالنامه کشور ایران. محمدرضا میرزا زمانی. ۱۳۲۹ خورشیدی
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر