بی‌بی‌خانم استرآبادی از نویسندگان دوران مشروطه است. او در در روزنامه‌های حبل المتین، تمدن و نشریه مجلس مقاله می‌نوشت. بیشتر مقالات او در دفاع از آموزش دختران است. او نخستین دبستان دختران را بنیان گذاشت. بیشتر شهرت بی‌بی‌خانم استرآبادی به خاطر کتاب «معایب الرجال» است که به طنز و در پاسخ به «تادیب‌النسوان» نوشته‌است. او را نخستین زن طنزنویس ایران می‌دانند[۱].
 |
| جمعی از خانواده بی‌بی‌خانم، ایستاده از راست به چپ: حسین‌علی وزیری- بدری وزیری- آقا بزرگ ملاح - مه‌لقا ملاح- حسن‌علی وزیری- مهین‌دخت- خسرو ملاحنشسته از راست به چپ: اسدالله تاروردی– خدیجه افضل وزیری- مهرانگیز ملاح – بهروز بیات |
بی‌بی و برادرش حسین‌علی در نوکنده به دنیا آمدند اما مادرشان، خدیجه علاقه‌ای به تداوم ازدواج‌اش نداشت زیرا باقرخان شیرکش پنج زن دیگر هم داشت. خدیجه پس از مدتی موفق می‌شود خانه‌ٔ همسر را با دو فرزندش به بهانه زیارت کربلا ترک کند اما از کربلا به تهران می‌آید و مجدداً به دربار می‌رود و به شغل ملاباجی دربار مشغول می‌شود. دو سال بعد محمدباقرخان در اختلافات قومی کشته می‌شود و خدیجه دیگر هرگز به مازندران باز نمی‌گردد.
بی‌بی در دربار درس می‌خواند و بزرگ می‌شود تا آن که با افسر جوانی، از اهالی قفقاز که به تهران مهاجرت کرده بود، به نام موسی‌خان وزیراف آشنا شد. این دو به هم علاقه‌مند شدند و چون خدیجه باجی با وصلت‌شان مخالف بود بی‌بی از خانه می‌گریزد و با موسی‌خان ازدواج می‌کند.
بی‌بی در دربار درس می‌خواند و بزرگ می‌شود تا آن که با افسر جوانی، از اهالی قفقاز که به تهران مهاجرت کرده بود، به نام موسی‌خان وزیراف آشنا شد. این دو به هم علاقه‌مند شدند و چون خدیجه باجی با وصلت‌شان مخالف بود بی‌بی از خانه می‌گریزد و با موسی‌خان ازدواج می‌کند.
معایب الرجال
در سال ۱۳۰۹ (قمری) کتابی به قلم شخص ناشناسی به نام «تادیب زنان» نوشته و منتشر شد. چند سال بعد بی‌بی‌خانم استرآبادی۱۳۱۳ (قمری) اندکی قبل از ترور ناصرالدین شاه کتابی به نام «معایب الرجال» نوشت که هر چند به‌طور مستقیم «تادیب زنان» پاسخ نداده بود اما ردیه‌ای بر آن بود. بی‌بی‌خانم در این کتاب ضمن بر شمردن معایب مردان سعی کرده‌است راه و رسم درست زناشویی را توضیح دهد. در سال
بی‌بی‌خانم در این کتاب آورده‌است:
نه هر مردی از هر زنی فزون‌تر است و نه هر زنی از هر مردی فروتر»
«انواع و اقسام از خواص و عوام زن و مرد خوب و بد هر دو می‌باشند، صفات حمیده و رذیله از همه قسم مشاهده می‌شود. اگر باید تربیت بشوند باید همه را بنمایند. و تربیت هم موقوف به تمام قوانین تمدن و تدین ملیه و دولتیه و شرعیه و عرفیه کشوریه و لشکریه می‌باشد.»[۲]
نه هر مردی از هر زنی فزون‌تر است و نه هر زنی از هر مردی فروتر»
«انواع و اقسام از خواص و عوام زن و مرد خوب و بد هر دو می‌باشند، صفات حمیده و رذیله از همه قسم مشاهده می‌شود. اگر باید تربیت بشوند باید همه را بنمایند. و تربیت هم موقوف به تمام قوانین تمدن و تدین ملیه و دولتیه و شرعیه و عرفیه کشوریه و لشکریه می‌باشد.»[۲]
پانویس
- زنان طناز و نخستین زن طنزنویس ایرانی. عمران صلاحی، وب‌گاه رسمی نشریه گل‌آقا (در تاریخ جمعه ۱۶ تير ۱۳۸۵). بازدید در تاریخ ۲ ژوئن ۲۰۰۸.
- رساله تادیب النسوان در: رویارویی زن و مرد در عصر قاجار دو رساله تادیب النسوان و معایب الرجال. به کوشش حسن جوادی، منیژه مرعشی ، سیمین شکرلو. کانون پژوهش تاریخ زنان ایران و شرکت جهان کتاب، ۱۳۷۱، ص. ۴۲ و ۴۳.
منابع
- فرخ‌زاد، پوران. کارنمای زنان کارای ایران (از دیروز تا امروز). تهران: نشر قطره، ۱۳۸۱، ISBN 964-341-116-8.
- ملاح، مهرانگیز. زنان پیشگام ایرانی: افضل وزیری دختر بی‌بی خانم استرآبادی. به کوشش زیبا جلالی نائینی و افسانه نجم‌آبادی. تهران: نشر شیرازه، ۱۳۸۵، ISBN 964-7768-38-9.
- زنان طناز و نخستین زن طنزنویس ایرانی. عمران صلاحی، وب‌گاه رسمی نشریه گل‌آقا (در تاریخ جمعه ۱۶ تير ۱۳۸۵). بازدید در تاریخ ۲ ژوئن ۲۰۰۸.
- رساله تادیب النسوان در: رویارویی زن و مرد در عصر قاجار دو رساله تادیب النسوان و معایب الرجال. به کوشش حسن جوادی، منیژه مرعشی ، سیمین شکرلو.. کانون پژوهش تاریخ زنان ایران و شرکت جهان کتاب، ۱۳۷۱، ص. ۴۲ و ۴۳.
- محمدحسین خسروپناه. هدف‌ها و مبارزه زن ایرانی از انقلاب مشروطه تا عصر پهلوی. تهران: پیام امروز، ۱۳۸۱.
- افسانه نجم‌آبادی و محمد توکلی طرقی. بی‌بی خانم استرآبادی و افضل وزیری.
۲ نظر:
سلام
از اینکه معرفی مشاهیر مازندارن را شروع کردی خیلی خوشحالم و از نوشته ها لذت می برم.
ارادتمند شهریار
از نظر لطفتان ممنون و متشکرم
ارسال یک نظر